مزایا و معایب برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب تهران - آسانسور

به گزارش آسانسور، عاقبت و بعد از کش و قوس های فراوانی که از اردیبهشت سال جاری برسر برگزاری یا عدم برگزاری نمایشگاه کتاب تهران مطرح بود، تصمیم بر این شد که نمایشگاه کتاب در سال کرونا به صورت مجازی برگزار گردد.

به گزارش گروه فرهنگی آسانسور، در حدود یک سال اخیر متأثر از این شرایط، صنعت نشر آسیب های بسیاری دیده که هنوز ادامه دارد، گرچه برآورد دقیقی از میزان خسارات وجود ندارد، اما طبق نظرسنجی های پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از جامعه آماری ناشران که قابل تعمیم به کل است، حدود 69 درصد ناشران معتقدند که صنعت نشر حداقل 40 درصد در یک سال اخیر خسارت دیده است. این خسارات از جوانب مختلف، آسیب هایی است که کرونا بر فضای نشر ایجاد نموده که از آن جمله می توان به تعطیلی نمایشگاه کتاب تهران، تعطیلی نمایشگاه های استانی، تعطیلی هایی که در یک سال اخیر در فضای خدمات رسانی و... بوده است، اشاره نمود. در چنین شرایطی که تعدادی از ناشران مطرح و شناخته شده کشور نیز حتی در شرف ورشکستگی قرار گرفته اند، آخرین تمهیدی که وزارت ارشاد توانست برای یاری به ناشران اتخاذ کند، نمایشگاه مجازی کتاب بود. اما همین نمایشگاه نیز با، اما و اگر های بسیاری از طرف ناشران و مؤلفان روبه روست. البته گفته های مسؤولان حاکی از این است که این نمایشگاه را با نمایشگاه های حضوری کتاب مقایسه نکنید!، اما باید دانست که وقتی این نمایشگاه عملا جایگزین نمایشگاه سالانه کتاب می گردد، مقایسه این دو اجتناب ناپذیر خواهد بود. مضاف بر این که ارزیابی میزان فروش در نمایشگاه مجازی، بیش و پیش از هرچیز در مقایسه با فروش کتاب در نمایشگاه های سال های قبل خواهد بود. در این گزارش مزایا و معایب اولین نمایشگاه مجازی کتاب تهران را آنالیز خواهیم کرد.

مزایا

رایگان دریافت کنید

بنابر آخرین اطلاعیه ای که در تاریخ 24 دی توسط خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر شد، مقرر شد که طبق ضوابط و شرایط حضور در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، تعداد کتاب های اعلامی ناشران در پنل کاربری نمایشگاه مجازی، دقیقا منطبق با موجودی واقعی ناشر باشد و همچنین طبق توافق انجام شده، در ایام نمایشگاه ماموران شرکت پست جمهوری اسلامی ایران برای تحویل دریافت کتاب ها به ناشران مراجعه کنند و ناشران موظف شدند که کتاب های خود را به ماموران پست تحویل دهند. همچنین اعلام شده عدم توجه ناشران به این موضوع تخلف محرز محسوب می گردد. بر این اساس، یکی از ویژگی های مثبت نمایشگاه مجازی را باید این دانست که مخاطبان و علاقه مندان کتاب می توانند کتاب هایی را که تهیه می کنند، با ارسال رایگان دریافت کنند. از این منظر، این یکی از امکانات نمایشگاه مجازی نسبت به سایت های اینترنتی است که در قبال ارسال کتاب برای مخاطب نیز مبلغی را دریافت می کنند.

زیاد سخت نیست!

یکی از مهم ترین نکات درخصوص درگاه های خرید اینترنتی و به طور کلی بهره مندی از منابع مجازی، در میزان دشواری و آسانی استفاده از این منابع است. سایت book.icfi.ir که درگاه اصلی نمایشگاه مجازی کتاب تهران خواهد بود، محیط بسیار ساده ای دارد و همین مساله سبب می گردد که برای مخاطبی که آشنایی کمتری با سایت های اینترنتی خرید کالا دارد، سردرگمی کمتری ایجاد کند. به محض ورود به سایت و در صفحه اصلی آن یک کادر جست وجو (مشابه سایت های موتورجست وجو نظیر گوگل) مقابل کاربر ظاهر می گردد که می تواند در آن عنوان کتاب را تایپ کند و از وجود آن آگاه گردد. همچنین صفحه اصلی سایت بسیار کم حجم و اصطلاحا سبک است. از این منظر در مناطقی که احتمالا اینترنت ضعیف تر یا کندتری دارند نیز به راحتی قابل دسترسی است. این از اساسی ترین نکات نمایشگاه کتاب سال جاری است، نکته ای که در سال های گذشته به هیچ وجه مطرح نبوده و چالش عظیمی برای برگزارکنندگان سال جاری می توانست باشد که علی الظاهر به خوبی از پس آن برآمده اند.

هر موضوعی که فکرش را بکنید

یکی از امتیازات نمایشگاه کتاب سال جاری نسبت به سال های دیگر مربوط به امکانی در سایت اصلی نمایشگاه مجازی است. در سال های گذشته تفکیکی که در نمایشگاه کتاب لحاظ می شد، براساس ناشر بود و البته کتاب های عمومی، دانشگاهی، خارجی، داخلی و از این دست تفکیک های روشن و معین. اما سال جاری مضاف بر این دسته بندی ها، یک طبقه بندی بسیار کاربردی در سایت نمایشگاه موجود است که می تواند یاری عظیمی برای اهالی کتاب و دانشجویان باشد. در یکی از فهرست های بالای سایت (تب ها) عنوانی به نام دسته بندی موضوعی وجود دارد که در آن کتاب های ناشران مختلف به تفکیک موضوع دسته بندی شده اند. سرفصل هایی، چون ادبیات، دین، روان شناسی، فلسفه و منطق، علوم اجتماعی، زبان، علوم، هنر، علوم پزشکی، مهندسی، خانواده، دانش عمومی، ورزش، کودک و نوجوان و... همه و همه از عناوینی هستند که ذیل هرکدام از آن ها تقسیم بندی های جزئی تری نیز ارائه شده و به جست وجوی کتاب های مدنظر بازدیدکنندگان یاری بسیاری خواهد نمود. برای مثال ذیل عنوان ادبیات، تقسیم بندی های زیر ارائه شده است:

داستان فارسی (رمان فارسی)، شعر فارسی، ادبیات فارسی (مقاله، سخنرانی، نامه و طنز)، نمایشنامه فارسی، گویش های مختلف ایرانی، داستان خارجی (رمان خارجی)، ادبیات خارجی (شعر، طنز، نمایشنامه، مقاله)، ادبیات (فلسفه و نظریه، فن نگارش، تاریخ و نقد ادبی).

بن های وسوسه برانگیز

هرساله یکی از بهترین و مهم ترین امتیازات نمایشگاه کتاب این بود که بن هایی برای خرید کتاب توسط نهاد های مختلف به اهالی کتاب و فرهنگ اختصاص داده می شد که می توانستند به یاری این بن ها بخشی از کتاب های موردنظر را رایگان تهیه کنند. سال جاری نیز برگزارکنندگان نمایشگاه، بن هایی را برای دانشجویان و اعضای هیات علمی دانشگاه ها اختصاص داده اند که همین مساله امتیاز مهم دیگری برای نمایشگاه مجازی کتاب نسبت به فروشگاه های اینترنتی کتاب است. بر این اساس دانشجویان و طلاب تا سقف خرید 200 هزار تومان (120 هزار تومان سهم خودشان و 80 هزار تومان نیز یارانه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی)، امکان بهره مندی از بن را دارند. اساتید دانشگاه و حوزه نیز تا سقف خرید 400 هزار تومان (200 هزار تومان سهم خود استادان و 200هزار تومان نیز یارانه معاونت امور فرهنگی) مشمول دریافت هستند. اهالی قلم نیز براساس ضوابط مشخص شده و سیستم رتبه بندی یارانه های متفاوتی از 200 تا 500 هزار تومان دریافت می کنند.

معایب

جای خالی کتب الکترونیک

سال جاری که نمایشگاه کتاب مجازی شده، گمان همه کتاب دوستان بر این بود که کتاب های الکترونیک می تواند جزو مهمی از نمایشگاه کتاب باشد. کتاب هایی که در سال های گذشته و در نمایشگاه حضوری، چندان جایی برای عرضه نداشتند و نهایتا غرفه ای در فضای باز مصلی با موضوع ارائه توضیحاتی درباره یک سایت یا اپلیکیشن خاص به آن ها اختصاص داده می شد. اما سال جاری که اساسا بستر اصلی ارائه و فروش کتاب، فضای وب است انتظار می رفت کتاب های الکترونیکی بیشترین بخش نمایشگاه را در اختیار داشته باشند. اما تا این لحظه این کتاب ها نه در کلام مسؤولان و برگزارکنندگان و در فهرست کتب ارائه شده در سایت نمایشگاه جایی نداشته اند و این یعنی فرصت بسیار مغتنم عرضه این کتب به سادگی در حال از دست رفتن است.

بقیه ناشران کجا رفتند؟

با یک جست وجوی ساده در میان کتاب های ارائه شده در سایت نمایشگاه مجازی تهران متوجه شدیم که بسیاری از ناشران و کتاب هایشان را نمی توان در سایت مشاهده کرد. این به آن معناست که تعدادی از ناشران در این نمایشگاه شرکت ننموده اند یعنی امتیاز های این نمایشگاه مجازی برای بعضی ناشران آن قدر قانع کننده نبوده که بتواند آن ها را برای حضور در نمایشگاه متقاعد کند. اتفاقا تعدادی از این ناشران از جمله ناشران پرطرفدار هستند که کتاب های پرتعدادشان می توانست به بالا رفتن میزان فروش در نمایشگاه یاری کند. بیشتر این ناشران سایت ها و درگاه هایی برای فروش اینترنتی دارند که احتمالا ترجیح داده اند کتاب هایشان را در سایت های خود بفروشند. بدون شک این حضور نداشتن ناشران شاخص، از رونق نمایشگاه خواهد کاست.

یکی ما را تبلیغ کند!

ابوالفضل میرباقری، مدیر انتشارات کتابسرای تندیس به تازگی در اظهار نظری گفته: این نمایشگاه در واقع یک فروشگاه عظیم مجازی است و با وجود این که یک روز به افتتاح رسمی آن باقی است، متأسفانه در سطح شهر هیچ تبلیغاتی برای نشده است در حالی که ضروری بود برای آگاهی مردم در سطح جامعه اطلاع رسانی و تبلیغات گسترده تری می شد. واقعیت ماجرا این است که بیشتریت جامعه کماکان نمی دانند که قرار است از امروز تا 6 بهمن نمایشگاه کتابی به صورت مجازی در کشور برگزار گردد. حال آن که هرسال کتاب نخوان ها هم دست کم از ترافیک حوالی مصلی متوجه نمایشگاه کتاب می شدند.

نمایشگاه یا فروشگاه؟

سال هاست برگزارکنندگان نمایشگاه بین المللی کتاب تهران بر این ادعا پا می فشارند که وجه نمایشگاهی این رویداد عظیم، بر وجه فروشگاهی آن می چربد. البته این ادعا هر چه جلوتر آمده ایم، از ادعا به هدف تبدیل شده و هر سال بر آن تاکید شده است. حالا با وجود این که برگزارکنندگان نمایشگاه مجازی کتاب تهران اصرار دارند این رویداد مجازی با نمایشگاه بین المللی کتاب تهران مقایسه نگردد و این طور نباشد که تصور کنیم این، جایگزین آن شده است، نمی توان از چنین مقایسه ای به طور کامل چشم پوشید. باید با صراحت گفت که شیوع ویروس کرونا باعث شد، آرمانشهرِ نمایشگاه، بی ادعا و بدون حرف و حدیث، به فروشگاه تبدیل گردد؛ همان عنوانی که همواره با اکراه به زبان می آمد.

کاهش برنامه های جنبی

یکی از مظاهرِ وجه نمایشگاهیِ نمایشگاه کتاب تهران و یکی از دلایلی که می شد با استناد به آن گفت که این رویداد بیشتر به نمایشگاه شبیه است تا به یک فروشگاه عظیم، برپایی برنامه ها و نشست های تخصصی و عمومی مرتبط با کتاب در محل برگزاری نمایشگاه بود. خب، حالا در شرایط برگزاری مجازی نمایشگاه کتاب، این برنامه ها رونق چندانی ندارند و از تعدادشان نیز کاسته شده؛ آن طور که یکی از مسوولان برگزاری این نمایشگاه به جام جم گفته، در کل شصت نشست آفلاین و آنلاین برگزار خواهد شد.

کتاب های تازه، بیرون در مانده اند

یکی از معایب نمایشگاه مجازی کتاب تهران، موعد غیرمنعطف تحویل آثار از ناشران بوده است. مسؤولان برگزاری نمایشگاه، تاریخی را برای تحویل فهرست ها مشخص کردند و از این رو ناشران، کتاب هایی را که پس از آن تاریخ منتشر نموده اند نمی توانند در این فروشگاه اینترنتی عظیم بفروشند. لابد خاطرتان هست که یکی از ویژگی های برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران این بود که ناشران در طول روز های برگزاری کتاب های جدیدی را با خود به غرفه هایشان می آوردند و همین به داغ ترشدن تنور نمایشگاه می اضافه کرد. حالا کتاب هایی که تازه منتشر شده اند در نمایشگاه مجازی کتاب حضور ندارند.

گوشه نشینی ناشران خارجی

ناشران خارجی، یعنی همان ناشرانی که در سال های برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران از آن ها به عنوان ناشران گروه بین الملل یاد می شد، در سایتی به جز سایت اصلی که آثار ناشران داخلی را می فروشد، جمع می شوند و آنجا باید آثارشان را بفروشند. در این صورت به نظر می رسد ناشران خارجی با این در گوشه ماندن، کمتر از پیش هم دیده می شوند. در سال های برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در مصلا نیز ناشران خارجی در طبقه فوقانی شبستان قرار داده می شدند و آنجا هم چندان به چشم نمی آمدند.

منبع: جام جم